“ The Doors
of Perception” of “The Road to Perdition” ?
Dr. G. Otte
Hebben
psychedelica een plaats in onze moderne klinische psychiatrie of openen ze –
zoals sommigen vrezen- de drugdoos van Pandora en duwen ze patiënten naar uitzichtloze verslaving dan
wel hardnekkige psychische afhankelijkheid?
Inleiding
In zijn
klassiek geworden essay “ The Doors of Perception” beschrijft Aldous Huxley in 1953
zijn ervaringen met de inname van mescaline (psychodyslepticum) en bouwt daar een
filosofische constructie op die thema’s omvatten
uit religie, mystiek en spiritualiteit. Enkele jaren later (1956) beseft hij,
na gebruik van LSD, dat dit laatste een veel diepgaandere beleving oproept wat
hij vergelijkt met het bereiken van een Nirwana aan inzicht en kennis.
Het vrij
abundante gebruik van dergelijke “geestverruimende” middelen in de lokale hippie
contra-cultuur van de jaren ’60 die vooral gebaseerd was op principes van wereldvrede
(cf de song “Imagine” van John Lennon) , geweldloosheid, gendergelijkheid, milieubewustzijn
en zich dan ook stevig verzette tegen de
oorlog in Vietnam, bracht de Nixon administratie ertoe deze middelen in te schrijven op de beruchte lijst van verboden
producten en stoffen “zonder bekend nuttig medisch gebruik”. Een vroeg
presidentieel staaltje van “fake nieuws”.
Hiermee valt
echter het doek voor een potentieel zeer beloftevolle therapeutische aanpak van
menselijk leed bij mensen met ernstig psychisch lijden. De deur voor een gecontroleerd
medisch gebruik gaat daardoor definitief
toe en blijft slotvast gedurende bijna 5 decades lang. Maar therapiebloed
kruipt blijkbaar waar het niet gaan kan en finaal kan men de ogen niet gesloten
blijven houden voor de stroom rapporten en getuigenissen rond de spectaculaire
psychotherapeutische effecten van deze stoffen. De John Hopkins Universiteit (
Baltimore, Maryland) krijgt finaal de toestemming dit verder wetenschappelijk en
klinisch verantwoord te onderzoeken en na de rapportage van de zeer positieve
effecten op existentiële angst bij o.a. terminale palliatieve patiënten, wordt begin
okt 2020 ook het resultaat van een 2
jaar durende studie op M.D.D (Major Depressive Disorder) gepubliceerd in JAMA
Psychiatry. Hoewel de onderzoekers zelf pleiten voor nog meer en breder
opgezette studies met grotere patiënten aantallen en ruimere indicatiedomeinen,
kan men er niet onderuit dat de resultaten vrij spectaculair zijn en langdurig
(evaluaties tot 1 jaar na de studie).
Road to
perdition?
“Je kan
patiënten toch niet gaan behandelen met drugs”, is een kritiek die men vaak hoort en die
uitgaat van het feit dat psychedelica onder Nixon samen met morfine, cocaïne, heroïne,
crack etc. op dezelfde lijst terechtkwam.
Psychedelica
zijn evenwel niet verslavend. Integendeel, er zijn rapporten dat ze met succes kunnen gebruikt worden om echte
verslavingen tegen te gaan (vb. heroïne, nicotine, benzodiazepines, alcohol,
gokverslaving..). Het wordt tijd dat wetenschap het wint van blinde angst en we
de waarde van deze producten objectief leren kennen en veilig leren hanteren. Therapeutische euforie is al even
nadelig als ongenuanceerd alarmisme.
Hoe
gebruiken?
Want laat er
geen twijfel over bestaan: als we ze morgen dergelijke therapiesessies met
positief effect willen toepassen in de reguliere psychiatrie dan zal er meer
nodig zijn dan een voorschriftje DMT of psilocybine af te halen bij de apotheek om de hoek.
Willen de
effecten van een psychedelische sessie positief verlopen (er bestaan ook “bad
trips”) dan is een degelijke warme en veilige omgeving ( een therapeutisch
aangepast centrum) van groot belang. De psychiater of psycholoog
psychotherapeut dient als een veilig anker aanwezig te blijven met kennis over
reactietypes en liefst ook vanuit persoonlijke ervaring de patientveiligheid
tijdens de sessies te bewaken. Het is dan ook zeer belangrijk dat patiënt een
goede vertrouwensband kan aanknopen met deze therapeut als gids-begeleider op zijn psychedelische
“trip”.
Verder
blijkt dat ook de muzikale omlijsting van cruciaal belang is en een goede
playlist (en ganse sessie kan al snel 8 h duren) moet dan ook op voorhand
klaargemaakt worden.
Wat doen
psychodysleptica?
Psychisch
lijden is iets dat de mens als persoon volledig in beslag neemt. De wereld van
het “ik” (het ego) wordt totaal overspoeld door een constant en vaak
onmenselijk lijden waarvan de intensiteit en de ondraaglijkheid dermate kan
zijn dat patiënten enkel nog de dood als een verlossing uit deze hel op aarde
kunnen zien (suïcide of vraag naar euthanasie).
Psychodysleptica
zijn serotonine receptor agonisten en koppelen het hersennetwerk dat ons ego
huisvest (D.M.N: het default mode netwerk) los van andere sensoriele en
limbische netwerken. De mens ervaart dit als een ego oplossende dissociatieve
beleving waarin een intense aandacht mogelijk wordt voor scherpe perceptuele
constructies, associaties , verbanden en
inzichten (“the doors of perception”)
waarbij de klemtoon verschoven wordt van het lijdende ik naar een groot vaak
kosmisch verbonden “wij”. Opvallend is dat deze therapeutische effecten
blijvend zijn na amper 1 a 2 sessies daar waar bvb antidepressiva vaak vele
jaren lang dienen gebruikt te worden. Wanneer na een periode van 6-8 h het ego terug komt van zijn
psychedelische trip en zijn DMN terug inneemt lijkt er zich een belangrijke en
vaak blijvende neuroplastische cascade in gang gezet te hebben. De depressieve
gevoelens verdwijnen , de psychische angst en het lijden lost op en patiënt
ziet terug positieve existentiële perspectieven en ervaart een psychisch
synthetisch groeiproces dat zich nadien nog over verschillende maanden kan
verder zetten. Sommigen benoemen dit als een spirituele dimensie, anderen spreken
van een groei in persoonlijkheid waarbij andere waardesystemen (menselijkheid,
milieubewustzijn, vredelievendheid, geweldloosheid) sterk aan gewicht winnen.
Veranderen
psychedelica onze politieke of religieuze overtuigingen bij de patiënt?
Het is een
vaak gehoorde kritiek en voor sommigen bron van angst dat psychedelica onze politieke
overtuiging zouden veranderen vb. meer religieus of voor anderen meer links
liberaal. Dat is uiteraard een ethisch niet onbelangrijk element en verdient
dan ook wat meer aandacht.
Voor veel patiënten
is een psychedelica ervaring een zeer ingrijpende- en existentieel belangrijke
ervaring die lang nagalmt en veel reflecties oproept. Wetenschappelijke studies
en persoonlijke ervaringen van het team aan John Hopkins toonden evenwel aan dat
ge gevreesde 180° waarde ommekeren veranderingen
niet optreden. Een zekere openheid naar nieuwe ervaringen (exploratief) kon wel
aangetoond worden maar majeure veranderingen in voorafgaand diep gewortelde
filosofisch maatschappelijke ideologie is niet aan de orde. Dat deze producten
vooral in de jaren 60-70 gebruikt werden door hippies met reeds bestaande anti
autoritaire ingesteldheid kan een correlatie opleveren maar geen causaal
verband. Dat kon men afleiden uit studies van patiënten die LSD gebruikt
hadden, de ene groep om medische
reden (m.a.w op medisch voorschrift) de
andere die het gebruikte op eigen
initiatief.
De
psychedelische ervaring kan wel diepgaand zijn en zoals dat bv. ook het geval
is met psychoanalyse en dus bepaalde inzichten losmaken die transformatief en
helend kunnen zijn. Mensen die herstellen van een depressie vb. onder
antidepressiva kennen dit eveneens. Depressie is een diepgaande traumatische
ervaring en zal op zichzelf veranderingen induceren die meer nadruk leggen op
preventie en balans. Dat zijn finaal positieve en preventieve transformaties
die ook kunnen optreden na psychotherapie of onder psychedelica. Het maakt
finaal gewoon deel uit van de psychiatrische betekenisgeving omtrent een
dergelijke ervaring in het leven van een patiënt. Transformatieve processen
worden vaak beter gefaciliteerd door emotionele motivatoren dan door puur
rationeel cognitieve overwegingen.
Patiënten
kunnen in een depressie vast geraken door talloze al dan niet gereactiveerde
vroegere psychotraumata of chronische stress dat laatste vaak gerelateerd aan
onze waanzinnige maatschappelijke rat race, personale ambities op vlak van carrière,
macht en geld, narcisme, eerzucht, egostreling, begeerte en lust.
Als de
zuchtigheid naar dergelijk levenspatroon vermindert na psychedelische
behandeling en de patiënt een meer gezonde levensbalans terug leert vinden en
waarderen (wat doet anders mindfulness
et al ) dan kan men dat bezwaarlijk als neveneffect betitelen.
BESLUIT
Ethisch maatschappelijke overwegingen rond
veranderingen in persoonlijkheid en waardesysteem evaluaties zijn uiteraard niet onbelangrijk en kunnen zeker op positieve
wijze een boeiend filosofisch debat rond
het gebruik van psychedelica aanzwengelen. Louter binnen een medisch psychiatrisch perspectief is het vooral de therapeutische mogelijkheid
van een diepgaande resolutie van het ondraaglijk psychisch lijden (de
geestelijke pijn) die de belangrijkste prioriteit zal betekenen zeker
in het licht vande grote prevalentie aan mentaal lijden. Psychedelica zijn
goedkoop, mits lege arte toegepast gevaarloos en hebben – als men op de eerste
resultaten van John Hopkins mag afgaan- zelfs met slechts één tot twee sessies
een zeer langdurend persisterend positief effect. Als er bij ondraaglijk
psychisch lijden gedacht wordt aan euthanasie of medisch geassisteerde suïcide
is het dan geen doodzonde om deze patiënten niet de kans te geven op een psychedelische
therapie? In een land waar de prevalentiecijfers aan suïcides , depressies,
angsten en addicties hoge toppen scheren,
zou men blijvend koppig “neen” zeggen deze vernieuwende therapeutische
benadering?
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Geen opmerkingen:
Een reactie posten