Dr. G.
otte
“ De
hersenen: een orgaan waarmee we denken dat we denken “
Ambrose
Bierce
Inleiding
Oosterse
filosofen en Westerse zieleknijpers ,zijn beiden binnen hun conceptuele denkkaders al eeuwen op zoek naar de kern van het
“mens-zijn,” lijken elkaar thans tegen het lijf te lopen op het pad van de
neurowetenschap. Recente studies(*) met psychedelica in de psychiatrie zowel
klinisch als met fMRI, tonen ons een
unificerend frame in de functionele organisatie van het hersenconnectoma. Opent
dit -eindelijk- de deur die meer dan 50
jaar lang hermetisch gesloten bleef voor de patiënten met ernstig psychisch
lijden? Wij pleiten voor een open non-culpabiliserende aanpak in het
therapeutisch gebruik van psychedelica maar wel binnen de strikte setting van een
deskundig psychotherapeutische kader.
Volgt U
Prof. Steven Laureys?
De laatste
jaren merkt men in de psychiatrie een groot succes van diverse-, op Oosters filosofie
georiënteerde- technieken zoals zen, reiki, andere vormen van meditatie, yoga ,
mindfulness etc… Vooral dit laatste (mindfulness) heeft een steeds breder populair
draagvlak gevonden mede door de inspirerende publicatie van o.a.
neurowetenschapper prof Dr. Steven Laureys. Sommige traditionele psychiaters en
psychotherapeuten bekijken dit fenomeen wat argwanend en spreken van pseudowetenschappelijke
contaminatie. Maar dit getuigt van een vooringenomenheid want finaal betreft
het methodes die toch vooral aangewend worden om op natuurlijke dwz niet
medicamenteuze wijze aan stress management en preventie van psychische
decompensatie te doen.
Buddha
versus Descartes
Waar onze
westerse psychiatrie nog steeds erg rationeel verloopt in Cartesiaanse zin
“Cogito, ergo sum” bestaat de essentie van oosterse meditatie erin een toestand
van “niet ik-gericht” denken te bekomen waarin men als mens niet denkt aan het eigen
ego maar waar men enkel bewust is te bestaan. Het “zijn” is er de kern, het
bewust zijn van het bestaan maar niet het denken in functie van of over en aan
het “ik”.
De titel van
dit stukje is dus geen typo: oosterse filosofie stelt niet het denken-, maar
het zijn, het bestaan primair. Om te denken, te voelen, te handelen moet je er
eerst existentieel “zijn”. Men kan maar
aan denken beginnen als men eerst bewust is van het eigen bestaan.
Dit lijkt
een triviaal sofisme maar in de psychiatrie zien we veel stoornissen die aan dat
ik-centraal-denken gerelateerd zijn. De narcist laat de wereld draaien rond
zijn ego dat vervuld is van een quasi onvervulbare leegte en nooit ophoudend verlangen
naar zelfbevestiging, applaus en lof. De psychopaat neemt beslissingen en voert
acties uit om het eigen ik te bevoordelen los van empathie en ongeacht de prijs
voor de ander. De persoon die lijdt aan depressie ziet zijn ego denkwereld (
het default mode netwerk) als het ware gekaapt door een hyperactief dorsaal
cingulum (salience netwerk) waardoor een
intense stroom negatieve overwegingen (ruminaties) ontstaan die samen met de
anhedonie aan de basis liggen van 2 van de 4 grote kernsymptomen van de vitale
endogene of existentiële depressie en determinerend zijn voor een groot deel
van het psychisch lijden
De mens als
bestaande entiteit die erin slaagt zijn
ego centrisch denkperspectief te laten oplossen in een breder bewustzijn van
universele verbondenheid met alles wat bestaat, leeft en beweegt is tevens een
mens die leeft vanuit een gevoel van verantwoordelijk bestaan en niet louter
vanuit een bezittelijk of rechthebbend “ik” denken. Het “ik” perspectief wordt
een breder (en beter) “wij” perspectief waarin niet langer enkel de rechten van
het “ik” maar ook de verantwoordelijkheden t.o.v. het “wij” centraal staan.
Transformatieve
Psychofarmacologie
Bepaalde
substanties (mescaline, psilocybine, LSD.) stimuleren o.a. de serotonerge 5HT2A
receptoren en veroorzaken een zgn psychedelische ervaring in het jargon bekend
als een “trip”. Deze kenmerkt zich over
het verloop van een aantal uren door sensoriele vooral visuele en auditieve
hallucinaties, een doordringend gevoel van het “ego dissolutie” waardoor men op
een dieper en breder niveau andere connecties aangaat, een vervorming van
ruimte en tijd naast diverse sensoriele en perceptieve alternaties. Opvallend
is het feit dat deze ervaringen onder bvb psilocybine in toenemende mate (en
via gecontroleerde studies) resulteren in een uitgesproken antidepressief en
transformatief effect enigszins in vergelijking met de toestand waarnaar men via
meditatie beoefening tracht te streven.
Recente fMRI studies tonen dat
psilocybine uitgesproken neuroplastische effecten heeft en een duidelijke
wijziging in het functioneel connectoma patroon van de hersenen laat optekenen
(minder lokale DMN connectie maar meer lange afstand internetwerkconnecties
zonder predominantie) terwijl in de SSRI groep, ook bij patienten die er een
antidepressief effect bij vertoonden, dit fenomeen niet optrad.
Vallen
hier puzzelstukjes op hun plaats ?
Neurowetenschappelijke
inzichten in functionele netwerkverbindingen geven ons niet enkel een beter
begrip van klinische symptomen als angst, anhedonie, ruminatie of addictie ze
tonen ook hoe bepaalde behandelingen kunnen werken en op welke wijze ze op termijn
een belangrijk element kunnen zijn op vlak van hervalpreventie. Transformatieve ervaringen
tijdens een psilocybine behandeling en effecten van jarenlange beoefening van
zen en meditatie technieken of vagale stimulatie vinden zich in deze
wijzigingen (–betere balancering) van hersennetwerk connectoma.
BESLUIT
Nixon of
Hippocrates?
Wanneer Oost
en West in hun zoektocht naar het wezen
van het menszijn elkaar op hetzelfde
neurowetenschappelijk pad ontmoeten, lijken
we toch aan de vooravond gekomen te zijn van een potentieel belangrijke
evolutie naar een betere aanpak van het psychisch lijden.
Is psilocybine (of LSD) een waardevolle
uitbreiding van ons therapeutisch arsenaal?
De eerste
studies lijken die richting uit te gaan maar hoewel dit hoopgevend is moeten we
opletten dat de psychiatrie zich niet gaat vergalopperen in voorbarige triomf noch
zich in eigen voet gaat schieten door een naïef god-zegen-de-goede greep amateurisme.
Psilocybine is
geen snoepje en vereist een aangepaste en professionele psychotherapeutische omkadering
om de efficiëntie van de behandeling te optimaliseren en potentiële neveneffecten (bad trips) te
vermijden.
Wachten
op Godot ?
Anderzijds
moeten we evenmin blijven wachten tot sint juttemis nl tot anderen de studies
in onze plaats doen. Blijkbaar is het feit dat in de jaren 70 de Nixon
administratie , in een poging om de anti Vietnamese acties van de hippie
gemeenschap te ondermijnen, ertoe kwam om psilocibine op de zwarte lijst van
“verdovende en verslavende middelen” te plaatsen, nog steeds een verdovend tot
verlammen effect uit op de politieke daadkracht van beleid en academici
(koudwatervrees?).
De situatie
in België op vlak van depressie, addictie, suïcide, burn-out behoeft geen ondersteuning
van epidemiologische cijfers en tabellen om iedereen te laten beseffen dat we hier
voor een urgentie staan en een probleem met bijna epidemiologische dimensies.
Als corona iets aan de oppervlakte bracht was het ook wel dit.
Het is tijd
om in zelf actie te schieten en zelf gecontroleerde en gesuperviseerde
psychotherapeutische centra op te zetten .
Thans gaan
patienten zelf op zoek (Nederland) of gevaarlijker gaan ze zelf experimenteren.
Een
ethische reflectie
Hoe ethisch
geloofwaardig zijn we nog als maatschappij we dat we euthanasie wegens
psychisch lijden zouden toestaan aan een patiënt maar hem of haar psilocybine
weigeren omdat Nixon in de jaren 70 valselijk besliste dat dit verslavend werkte
(fout 1) en geen medische toepassingen had (fout2).
Hoelang nog
blijven wij Nixon meer krediet geven dan Hippocrates?
Usque tandem?
---------------------------------------------------------------------------------------
Referentie:
Daws, R.E., Timmermann,
C., Giribaldi, B. et al. Increased global integration in
the brain after psilocybin therapy for depression. Nat
Med 28, 844–851 (2022).
https://doi.org/10.1038/s41591-022-01744-z
Geen opmerkingen:
Een reactie posten